Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

||om tat sat||

సుందరకాండ.
అథ సప్తపంచాశస్సర్గః||

స చంద్ర కుసుమం రమ్యం సార్క కారణ్డవం శుభం|
తిష్యశ్రవణకాదమ్బ మభ్రశైవాలశాద్వలమ్||1||
పునర్వసు మహామీనం లోహితాంగమహాగ్రహమ్|
ఇరావత మహాద్వీపం స్వాతీహంసవిలోళితమ్||2||
వాతసంఘాతజాతోర్మి చన్ద్రాంశుశిశిరామ్బుమత్|
భుజంగయక్షగంధర్వ ప్రబుద్ధ కమలోత్పలమ్||3||
హనుమాన్మారుతగతి ర్మహానౌరివ సాగరమ్|
అపార మపరిశ్రాంతం పుప్లువే గగనార్ణవమ్||4||

స|| స చంద్ర కుసుమం రమ్యం | సార్కకారండవమ్ శుభం| తిష్యశ్రవణ కాదమ్బం| అభ్రశైవాలశాద్వలమ్ | పునర్వసుమహామీనం |లోహితాంగ మహాగ్రహం | ఈరావత మహాద్వీపం|స్వాతీహంసవిలోళితమ్| వాతసంఘాత్జాతోర్మి |చన్ద్రశిశురాంబుమత్| భుజంగయక్షగంధర్వప్రబుద్ధ కమలోత్పలమ్| అపారం గగనార్ణవమ్ మహనౌః సాగరం ఇవ హనుమాన్ మారుతగతిః పుప్లువే||

Hanuman moved across the skies like a huge boat on the ocean . With sky as ocean the moon was like beautiful lotus, sun was like auspicious water fowl, Stars Tishya and Sravana were like sweet voiced swans. Clouds were like duckweeds and grassy spots. Star Punarvasu was like a large fish. The planet Mars was like a crocodile. Airavata was like a large island. Star Swati was like swan in water. The waves produced by wind for its billows. The cool moon beams for cold water. Nagas, Yakshas and Gandharvas in the skies together were like fully blossomed lotuses.

గ్రసమాన ఇవాకాశం తారాధిప మివోల్లిఖన్|
హారన్నివ స నక్షత్రమ్ గగనం సార్క మణ్డలమ్||5||
మారుతస్యాత్మజః శ్రీమాన్కపి ర్వ్యోమచరో మహాన్|
హనుమన్మేఘజాలాని వికర్షన్నివ గచ్ఛతి||6||

స|| మారుతస్య ఆత్మజః శ్రీమాన్ మహాన్ కపిః హనుమాన్ వ్యోమచరః ఆకాసం గ్రసమానః ఇవ తారాధిపం ఉల్లిఖనివ సనక్షత్రం సార్కమండలం గగనం హరన్ ఇవ మేఘజాలాని వికర్షన్ ఇవ గచ్ఛతి||

The son of wind god, the illustrious Hanuman flying in the sky as if swallowing the space, scratching the moon, seizing the sun and along with stars, and drawing the clusters of clouds.

పాణ్డురారుణవర్ణాని నీలమాంజిష్టకాని చ|
హరితారూణ వర్ణాని మహాభ్రాణీ చకాశిరే||7||
ప్రవిశన్నభ్రజాలాని నిష్పతం చ పునః పునః|
ప్రచ్ఛన్నశ్చ ప్రకాశశ్చ చన్ద్రమా ఇవ లక్ష్యతే||8||

స|| పాణ్డురారుణ వర్ణాని నీలమంజిష్టకాని చ హరితారుణ వర్ణాని మహభ్రాణి చకాశిరే||అభ్రజాలాని ప్రవిశన్ పునః పునః నిష్పతంశ్చప్రచ్ఛన్నశ్చ ప్రకాశశ్చ చంద్రమాః లక్ష్యతే||

The white and black colors , blue and yellow colors greenish red color made appearance shining brilliantly. Entering the clouds and again and again disappearing he appeared like the bright moon.

వివిధాభ్రఘనాపన్న గోచరో ధవళాంబరః|
దృశ్యాదృశ్యతనుర్వీరః తదా చన్ద్రాయతేఽమ్బరే||9||
తార్‍క్ష్యయమాణే గగనే భభాసే వాయునన్దనః|
దారయన్మేఘబృన్దాని నిష్ప్రతం చ పునః పునః||10||
నదన్నాదేన మహతా మేఘస్వనమహాస్వనః|

స||తదా వివిదాభ్రఘనాపన్నగోచరః ధవళాంబరః దృశ్యాదృశ్య తనుః వీరః అమ్బరే చన్ద్రాయతే||మేఘవృందాని దారయన్ పునః పునః నిష్పతంశ్చ మహతా నాదేన మేఘస్వన మహాస్వనః వాయునన్దనః గగనే తార్‍క్ష్యాయమానః బభాసే||

Then passing through the clouds the hero Hanuman clad in white appearing and disappearing looked like moon in the sky. Making way through the clouds again and again, disappearing and roaring like great clouds, Hanuman the delight of Vayu shone like Garuda in the skies.

ప్రవరాన్ రాక్షసాన్ హత్వా నామ విశ్రావ్యచాత్మనః||11||
అకులాం నగరీం కృత్వా వ్యథయిత్వా చ రావణమ్|
అర్థయిత్వా బలం ఘోరం వైదేహీమభివాద్య చ||12||
అజగామ మహాతేజాః పునర్మధ్యేన సాగరమ్|

స|| మహాతేజః ప్రవరాన్ రాక్షసాన్ హత్వా ఆత్మనః నామ విశ్రావ్య నగరీం అకులం కృత్వా రావణమ్ వ్యధయిత్వా ఘోరం బలం అర్దయిత్వా వైదేహీం అభివాద్య చ పునః సాగరం మధ్యేన ఆజగామ||

The brilliant Hanuman having killed eminent Rakshasas, having made his name known , having made the city disoriented, having troubled Ravana, having tormented the terrific army , having offered salutation to Vaidehi again back in the middle of the ocean.

పర్వతేన్ద్రం సునాభం చ సముస్పృశ్య వీర్యవాన్||13||
జ్యాముక్త ఇవ నారాచో మహావేగోఽభ్యుపాగతః|
సకించిదనుసంప్రాప్తః సమాలోక్య మహాగిరిమ్||14||
మహేన్ద్రం మేఘసంకాశం ననాద హరిపుంగవః|

స|| వీర్యవాన్ పర్వతేంద్రం సునాభం చ సముస్పృశ్య జ్యాముక్తః నారాచః ఇవ మహావేగః అభ్యుపాగతః||సః హరిపుంగవః మహాగిరిం మేఘసంకాశం మహేంద్రం కించిత్ అనుసంప్రాప్తః సమాలోక్య ననాద||

The hero Hanuman touched the lord of mountains from the center fondly , moved at great speed like an arrow released from a powerful bow string. Hanuman, the best of Vanaras coming a little near the Mahendra mountain which resembled mass of clouds thundered.

స పూరయామాస కపిర్దిశో దశ సమన్తతః||15||
నదన్నదేన మహతా మేఘస్వనమహాస్వనః|
స తం దేశమనుప్రాప్తం సుహృద్దర్శన లాలసా||16||
ననాద హరిశార్దూలో లాంగూలం చాప్యకమ్పయత్|
తస్య నానద్యమానస్య సుపర్ణ చరితే పథి||17||
ఫలతీవాస్య ఘోషేణ గగనం సార్కమణ్డలమ్|

స||మేఘస్వనమహాస్వనః సః కపిః నదన్ మహతా నాదేన దశ దిశః సమన్తతః పూరయామాస|| తం దేశం అనుప్రాప్తః సుహృత్ దర్శన లాలసః సా హరిశార్దూలః ననాద| లాంగూలం అకంప్యచ||సుపర్ణచరితే పథి నానద్యమానస్య అస్య ఘోషేణ సార్కమండలం గగనం ఫలతి ఇవ ( అభూత్)||

The roar of the Vanara which is like the thundering noise of clouds, filled all the ten directions. Having sighted that place anxious to see his friends, the tiger among Vanaras roared and shook his tail in joy. Travelling the path of Suparna , the roar of the roaring Hanuman seems to split the skies.

యేతు తత్రోత్తరే తీరే సముద్రస్య మహాబలాః||18||
పూర్వం సంవిష్ఠితాః శూరాః వాయుపుత్త్ర దిదృక్షవః|
మహతో వాతనున్నస్య తో యద స్యేవ గర్జితమ్||19||
శుశ్రువుస్తే తదా ఘోషం ఊరువేగం హనూమతః|

స|| తత్ర సముద్రస్య ఉత్తరతీరే పూర్వం సంవిష్టితాః మహాబలాః శూరాః వాయుపుత్రదిద్రుక్షవః యే తే తదా వాతనున్నస్య మహతః తోయదయ గర్జితం ఇవ హనూమతః ఘోషం ఊరువేగం శుశ్రువుః||

There the powerful warriors waiting on the northern shores, waiting to see the son of wind god, then heard the roar and thundering sound of the clouds produced by sweeping motion of Hanuman thighs propelled by the speed of his movement.

తే దీనమససః సర్వే శుశ్రువుః కాననౌకసః||20||
వానరేన్ద్రస్య నిర్ఘోషం పర్జన్య నినదోపమమ్|
నిశమ్య నదతో నాదం వానరాః తే సమన్తతః||21||
బభూవురుత్సుకాః సర్వే సుహృద్దర్శనకాంక్షిణః|

స|| దీనమనసః తే సర్వే వానరేంద్రస్య పర్జన్య నినదోపమమ్ నిర్ఘోషం శుశ్రువుః||సర్వే సమన్తతః తే వానరాః నదతః నాదం నిశమ్య సుహృత్ దర్సన కాంక్షిణః ఉత్సుకాః బభూవుః||

The Vanaras who were feeling dejected, heard the sound of Hanuman that sounded like thundering clouds. All the Vanaras hearing the sound of the one making the sound, anxious to see their friend became eager,

జాంబవాన్ స హరిశ్రేష్ఠః ప్రీతిసంహృష్టమానసః||22||
ఉపామన్త్ర్య హరీన్ సర్వాన్ ఇదం వచనమబ్రవీత్|
సర్వథా కృతకార్యోఽసౌ హనుమాన్నాత్ర సంశయః||23||
న హ్యా స్యాకృతకార్యస్య నాద ఏవం విధో భవేత్|

స|| హరిశ్రేష్ఠః సః జామ్బవాన్ ప్రీతి సంహృష్టమానసః సర్వాన్ హరీన్ ఉపామన్త్ర్య ఇదం వచనం అబ్రవీత్ ||అసౌ హనుమాన్ సర్వథా కృతకార్యః | అకృతకార్యస్య అస్య నాదః ఏవం విధః న భవేత్ హి||

The best of Vanaras Jambavan delighted very happy at heart called all Vanaras and said the following words. This Hanuman is always successful. If he has not then his sound will not be like this.

తస్య బాహూరువేగం చ నినాదం చ మహాత్మనః||24||
నిశమ్య హరయో హృష్టాః సముత్పేతుః తతస్తతః|
తే నగాగ్రాన్ నగాగ్రాణీ శిఖరాత్ శిఖరాణి చ ||25||
ప్రహృష్టాః సమపద్యన్త హనూమన్తం దిదృక్షవః|
తే ప్రీతాః పాదపాగ్రేషు గృహ్యశాఖాః సువిష్టితాః||26||
వాసాం సీవ ప్రశాఖాశ్చ సమావిధ్యన్త వానరాః|

స|| మహాత్మనః తస్య బాహూరువేగం చ నినాదం చ నిశమ్య హృష్టాః హరయః తతః తతః సముత్పేతుః|| తే ప్రహృష్టాః హనుమంతం దిద్రుక్షవః నగాగ్రాత్ నగాగ్రాణి శిఖరాత్ శిఖరాణి చ సముపద్యంత|| తే వానరాః ప్త్రీతాః పాదపాగ్రేషు శాఖాః గృహ్య సువిష్టితాః ప్రశాఖాః వాసాంసీవ సమావిధ్యంత||

Hearing the sounds of speed of his arms and thighs the joyful Vanaras jumped in joy. The delighted Vanaras longing to see Hanuman jumped from one peak to another, from top of one tree to another. The Vanaras delighted jumped from the tree tops holding branches . They shook the branches like the clothes

గిరిగహ్వరసంలీనో యథా గర్జతి మారుతః||27||
ఏవం జగర్జ బలవాన్ హనుమాన్ మారుతాత్మజః|
తమభ్రఘనసంకాశ మాపతన్తం మహాకపిమ్||28||
దృష్ట్వా తే వానరాః సర్వే తస్థుః ప్రాంజలయస్తదా

స|| గిరిగహ్వర సంలీనః మారుతః యథా గర్జతి (తథా) బలవాన్ మారుతాత్మజః హనుమాన్ ఏవం జగర్జ||తదా అభ్రఘనసంకాసం ఆపతతంతం తం మహాకపిం దృష్ట్వా తే వానరః ప్రాంజలయః తస్థుః||

Like the wind in the mountain caves , Hanuman the powerful son of wind god roared. Seeing the approaching Hanuman who was resembling a heavy cloud , the Vanaras stood with folded hands.

తతస్తు వేగవాం స్తస్య గిరేర్గిరినిభః కపిః||29||
నిపపాత మహేన్ద్రస్య శిఖరే పాదపాకులే |
హర్షేణాపూర్యమాణోఽసౌ రమ్యే పర్వత నిర్ఝరే||30||
ఛిన్నపక్ష ఇవాssకాశాత్ పపాత ధరణీ ధరః|

స|| తతః గిరినిభః వేగవాన్ కపిః తస్య మహేన్ద్రస్య గిరేః పాదపాకులే శిఖరే నిపపాత||హర్షేణ ఆపూర్యమాణః అసౌ ఛిన్నపక్షః ధరణీధరః ఇవ రమ్యే పర్వతనిర్ఝరే||

There after the Vanara who resembled a mountain, descended with great speed on the peak of the Mahendra mountain full of trees. Full of immeasurable joy that Hanuman who is like a mountain with wings cut off, dropped on the bank of a mountain stream.

తతస్తే ప్రీతమనసః సర్వే వానరపుంగవః||31||
హనుమన్తం మహాత్మానం పరివార్యోపతస్థిరే|
పరివార్య చ తే సర్వే పరాం ప్రీతి ముపాగతాః||32||
ప్రహృష్టవదనాః సర్వే తమరోగముపాగతమ్|
ఉపాయనాని చాదాయ మూలాని ఫలాని చ||33||
ప్రత్యర్చయన్ హరిశ్రేష్టం హరయో మారుతాత్మజమ్|

స|| తతః సర్వే తే వానరపుంగవాః ప్రీతిమనసః మహాత్మానం హనుమంతం పరివార్య ఉపతస్థిరే | పరివార్య చ తే సర్వే పరాం ప్రీతిం ఉపాగతాః||సర్వే హరయః ప్రహృష్టవదనాః మూలాని ఫలాని చ ఉపాయనాని ఆదాయ ఆరోగం ఉపాగతం హరిశ్రేష్టం మారుతాత్మజం ప్రత్యర్పయన్||

Then all the Vanara leaders delighted surrounded Hanuman and stood. All of them were extremely happy. All the Vanaras with happy faces brought fruits, roots and gifts for the best of Vanaras , the son of wind god, who returned unhurt.

హనుమాంస్తు గురూన్ వృద్ధాన్ జాంబవత్ప్రముఖాం స్తదా||34||
కుమారమంగదం చైవ సోఽవన్దత మహాకపిః|
స తాభ్యాం పూజితః పూజ్యః కపిభిశ్చ ప్రసాదితః||35||
దృష్టా సీతేతి విక్రాన్తః సంక్షేపేణ న్యవేదయత్|

స|| తదా మహాకపిః హనుమాంస్తు గురూన్ వృద్ధాన్ జాంబవత్ ప్రముఖాన్ కుమారం అంగదం చైవ అవన్దత||విక్రాన్తః పూజ్యః సః తాభ్యాం పూజితః కపిభిః ప్రసాదితః సీతా దృష్టా ఇతి సంక్షేపేణ నివేదయత్||

Then the great Vanara Hanuman too bowed to elders , Jambavan and other leader and also Angada. The valiant Hanuman worthy of worship having been honored and pleased revealed in brief that he saw Sita.

నిషసాద చ హస్తేన గృహీత్వా వాలినస్సుతమ్||36||
రమణీయే వనోద్దేశే మహేన్ద్రస్య గిరేస్తదా|

స|| తదా వాలినః సుతం హస్తేన గృహీత్వా మహేన్ద్రస్య గిరేః రమణీయే వనొద్దేశే నిషసాద చ||

The holding the hand of the son of Vali, he sat down at a beautiful place in the garden on the mountain Mahendra.

హనుమానబ్రవీద్దృష్టః తదా తాన్ వానరర్షభాన్||37||
అశోకవనికాసంస్థా దృష్టా సా జనకాత్మజా|
రక్ష్యమాణా సుఘోరాభీ రాక్షసీభిరనిన్దితా||38||
ఏకవేణీ ధరా బాలా రామదర్శన లాలసా|
ఉపవాసపరిశ్రాన్తా జటిలా మలినా కృశా||39||

స|| తదా హృష్తః హనుమాన్ తాన్ వానరర్షభాన్ అబ్రవీత్| అశోకవనికాసంస్థా సుఘోరాభిః రాక్షసీభిః రక్ష్యమాణా అనిన్దితా ఏకవేణీ ధరా బాలా రామదర్శన లాలసా ఉపవాసపరిశ్రాంతా జటిలా మలినా కృశా సా జనకాత్మజా దృష్టా||

Then the delighted Hanuman addressed the Vanara leaders. "I saw Sita in the Ashoka grove protected by fearsome Rakshasis. Blameless and wearing hair in a single plait, eager to see Rama , she is young emaciated due to fasting with soiled and matted hair"

తతో దృష్టేతి వచనం మహార్థం అమృతోపమమ్|
నిశమ్య మారుతేః సర్వే ముదితా వానారాభవన్||40||

స|| తతః దృష్టా ఇతి మారుతేః మహార్థం అమృతోపమం వచనం నిశమ్య సర్వే వానరాః ముదితా అభవత్||

Then hearing those words " saw Sita" of great meaning, and like nectar, all the Vanaras were delighted.

క్ష్వేళన్త్యన్యే ననదన్తన్యే గర్జన్తన్యే మహాబలాః|
చక్రుః కిల కిలాం అన్యే ప్రతిగర్జన్తి చాపరే||41||
కేచిదుచ్ఛ్రితలాంగూలాః ప్రహృష్టాః కపికుంజరాః|
అంచితాయుతదీర్ఘాణి లాంగూలాని ప్రవివధ్యుః||42||

స|| మహాబలాః అన్యే క్ష్వేళంతి |అన్యే నదన్తి |అన్యే గర్జంతి |అన్యే కిల్కిలాం చక్రుః |అపరే ప్రతిగర్జంతి|| ప్రహృష్టాః కేచిత్ కపికుంజరః ఉచ్ఛ్రితలాంగూలాః ఆయతాంచిత దీర్ఘాణి లాంగూలాని ప్రవివ్యధుః ||

Then some powerful Vanaras howled. Some chattered. Some roared. Some others screamed. Some others echoed the roaring. Delighted some of the elephants among Vanaras lifted their tails and hit the ground with them

అపరే చ హనూమంతం వానరావారణోపమం|
ఆప్లుత్య గిరిశృంగేభ్యః సంస్పృశన్తి స్మ హర్షితాః||43||

స|| అపరే వానరాః హర్షితాః గిరిశ్రుంగేభ్యః ఆప్లుత్య వారణోపమం హనూమంతం సంస్పృశన్తి చ||

Other Vanaras delighted jumped down from the peaks of the mountains, touching the elephant like Hanuman.

ఉక్తవాక్యం హనూమన్తం అంగదః తమ్ అథాబ్రవీత్|
సర్వేషాం హరివీరాణాం మధ్యే వచనముత్తమమ్||44||
స త్వే వీర్యే న తే కశ్చిత్సమో వానర విద్యతే|
యదవప్లుత్య విస్తీర్ణం సాగరం పునరాగతః||45||

స|| అథ అంగదః ఉక్తవాక్యం హనూమంతం సర్వేషాం హరివీరాణాం మధ్యే ఉత్తమం వచనం అబ్రవీత్ ||వానర ! యత్ విస్తీర్ణం సాగరం అవప్లుత్య పునః ఆగతః సత్త్వే వీర్యే తే సమః కశ్చిత్ నా విద్యతే||

Then Angada spoke to Hanuman with appropriate words in the middle of all Vanaras . Oh Vanara ! You have leaped such a wide ocean and returned. In strength and valor there is none to defeat you ,

అహో స్వామిని తే భక్తిరహో వీర్యమహో ధృతిః|
దిష్ట్యా దృష్టా త్వయా దేవీ రామపత్నీ యశస్వినీ||46||
దిష్ట్యా త్యక్ష్యతి కాకుత్‍స్థః శోకం సీతావియోగజమ్|

స|| సామిని తే భక్తిః అహో | ధృతిః అహో| దిష్ట్యా త్వయా రామపత్నీ యశస్వినీ దేవీ దృష్టా| దిష్ట్యా కాకుత్‍స్థః సీతావియోగజం శోకం తక్ష్యతి||

What reverence for the master. what fortitude. Luckily you have seen the illustrious wife of Rama. Luckily you can remove the sorrow of Kakutstha born out of separation from Sita.

తతోsజ్ఞ్గదం హనూమన్తం జాంబవన్తం చ వానరాః||47||
పరివార్య ప్రముదితా భేజిరే విపులాః శిలాః|
శ్రోతుకామాః సముద్రస్య లంఘనం వానరోత్తమాః||48||
దర్శనం చాపి లంకాయాః సీతాయా రావణస్య చ|
తస్థుః ప్రాంజలయః సర్వే హనుమద్వదనోన్ముఖాః||49||

స|| తతః వానరాః ప్రముదితాః అంగదం హనూమంతం జాంబవంతం చ పరివార్య విపులాః శిలాః భేజిరే|| సర్వే వానరోత్తమాః సముద్రస్య లంఘనం లంకాయాః సీతాయాః రావణస్య దర్శనం చాపి శ్రోతుకామాః ప్రాంజలయః హనుమద్వచనోన్ముఖాః తస్థుః ||

Then the Vanaras delighted went round Angada, Hanuman and Jambavan. Then out of joy they lay down on the rocks. Then all the Vanara leaders, wanting to hear about the leap across the ocean, meeting Sita in Lanka, meeting Ravana too directly from the lips of Hanuman kept watching with folded hands.

తస్థౌ తత్రాsజ్ఞ్గదః శ్రీమాన్వానరైర్బహుభిర్వృతః|
ఉపాస్యమానో విబుధైః దివిదేవపతిర్యథా||50||

స|| తత్ర శ్రీమాన్ బహుభిః వానరైః వృతః అంగదః దివి విబుధైః ఉపాశ్యమానః దేవపతిః యథా తస్థౌ||

There surrounded by many Vanaras Angada was shining like Indra , the lord of gods attended by the Devas.

హనూమతా కీర్తిమతా యశస్వినా
తథాఽఙ్గగదేనాఙ్గదబద్ధబాహునా|
ముదా తదాఽధ్యాసితమున్నతం మహాన్
మహీధరాగ్రం జ్వలితం శ్రియాఽభవత్||51||

స|| కీర్తిమతా హనూమతా తథా యశస్వినా అంగదబద్ధబాహునా అంగదేన తదా ముదా అధ్యాసితం ఉన్నతం మహత్ మహీధరాగ్రం తదా శ్రియా జ్వలితం అభవత్ ||

The mountain top graced by the famous Hanuman, Angada bedecked with armlets, seated gracefully appeared prosperous and splendid.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే సప్తపంచాశస్సర్గః ||

Thus ends Sarga fifty seventh Sarga in Sundarakanda of Ramayan the first poem ever composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

|| om tat sat||